Neder-L column 43 : Een zwangere man

‘’ “” –
9903.22
9903.b
Col: 9903.23



Column Willem Kuiper, no. 43: Een zwangere man

In mijn middelbare schooltijd was ik bevriend met een lotgenoot wiens pleegmoeder – een mengeling van hartelijkheid, moederliefde en onnozelheid – de hebbelijkheid bezat om bij elk verhaal dat haar ter ore kwam mede te delen dat ook zij exact datzelfde had gezien, gehoord of meegemaakt. Aan haar nagedachtenis is dit stukje opgedragen, want elke keer als ik op het nieuws of in de krant het onderwerp voor mijn nieuwe Neder-L-column krijg aangereikt, moet ik aan haar denken.

Neem nou die commotie rond dat bericht dat de medische wetenschap zo ver (heen) is, dat een man zwanger zou kunnen worden, een kind dragen en bevallen middels een keizersnede. De Volkskrant-cartoonist Peter de Wit van de strip Sigmund heeft er een continuing story van gemaakt. Niets nieuws onder de zon, denk ik dan. Waar heb ik dat eerder gelezen?

In de jaren ’50 van de eerste eeuw bereikt het christendom Rome. Nero is dan keizer. Zijn reputatie bij de christenen was niet best – tijdens zijn bewind vinden de eerste vervolgingen plaats – en werd er in de daarop volgende eeuwen niet beter op:

Toen zijn leermeester Seneca hem om een beloning vroeg voor alle opvoedkundige arbeid die hij aan Nero sinds diens kindertijd verricht had, mocht hij de boom uitkiezen waarin hij opgehangen wilde worden. Zo’n hekel had Nero gekregen aan de man die hem zijn hele jonge leven lang het goede had voorgehouden en het kwade verboden. Seneca protesteerde en kreeg voor elkaar dat hij zijn eigen dood mocht uitkiezen. Hij nam een warm bad en liet zich aderlaten totdat hij in vrede rustte, en maakte zo zijn naam waar: Seneca < se necare = zichzelf doden.

Omdat Seneca volgens de oudste geschiedenissen van de Kerk bevriend was met de apostel Paulus kon Nero moeiteloos uitgroeien tot een exemplarische tiran, die voor geen enkele aberratie of perversie terugschrok. Zoals zijn verdere levenswandel ondubbelzinnig bewees: Rome in de fik steken, om eens te zien hoe de brand van Troje eruit gezien moet hebben; je moeder laten open snijden om te zien waar je als ongeborene gezeten hebt, met een man huwen om het huwelijk ook eens van de andere kant te ondergaan, en je zwanger te laten maken ...

In de Legenda aurea, in het hoofdstuk over de apostel Petrus, lezen wij – in de Latijnse tekst met de uitdrukkelijke vermelding dat de verhaalde geschiedenis apocrief is, in de Middelnederlandse vertaling ontbreekt deze bijsluiter – dat Nero op een kwade dag wil weten wat het is om zwanger te zijn en een kind te baren. Enerzijds werd dit hem onbedoeld ingegeven door zijn lijfartsen die bezwaar maakten tegen het opensnijden van zijn moeder, omdat dit tegen natuur, recht en gewoonte was, en omdat zijn moeder hem met moeite gedragen en in pijn gebaard had. Tezelfdertijd had Nero, door de straten van Rome rijdend, een vrouw in barensnood horen gillen, wat zijn nieuwsgierigheid naar de mate van lijden gewekt had.
     Om een lang verhaal kort te maken, hij bedreigde zijn lijfartsen met de dood als zij hem niet zwanger zouden kunnen maken. Die kozen eieren voor hun geld, en bereidden hem een drank met daarin kikkerdrilletje, en gaven hem dat te drinken. Door hem een speciaal dieet voor te schrijven slagen zij erin het kikkervisje tot wasdom te laten komen en in leven te houden. Ondertussen protesteert Nero’s lichaam heftig door op te zwellen, zodat hij er inderdaad uitziet alsof hij zwanger is. Na verloop van tijd raakt de aardigheid eraf, zo pijnlijk is het, en vraagt Nero zijn lijfartsen of ze de bevalling niet wat kunnen bespoedigen. Maar die houden hem aan het lijntje totdat de kikker volwassen is, en dan pas geven zij hem een braakdrank, waarna hij een monstrueuze kikker opgeeft in een golf van kots en bloed. Had hij de vrucht maar de volle tijd moeten uitzwangeren, leggen zijn artsen hem uit. Zag ik er ook zo uit, toen ik uit mijn moeder kwam? Het antwoord luidt ‘ja’. Daarop besluit Nero zijn ‘kind’ in leven te laten en hij geeft opdracht het te huisvesten in een nis in een muur van een overheidsgebouw. Als het volk van Rome uiteindelijk in opstand komt tegen Nero, moet ook de kikker eraan geloven. Hij wordt uit zijn schuilplaats gehaald, op straat gegooid en verbrand. Het gebouw waarin hij verbleef, noemde men sindsdien Lateranen, dat is ‘a latente rana’, letterlijk: ‘uit waar de kikker zich schuilhield’. Het gebouw bestaat nog steeds.

In de Zuidmiddelnederlandse vertaling - handschrift KB Brussel 15140 (geschreven te Brussel, in laatste jaren van de veertiende eeuw) - wordt deze passage als volgt verwoord:

¶ Echter wert Nero versot van herten also men in die selve historie leest, ende hi beval sijnre moeder te doodenne ende op te snidenne, omdat hi sien wilde hoe hi in haren buc op ghevoedt wert. Maer de meesters beresptenne dat hi sijnre moeder woude doen doden, ende seiden dat de rechte verbieden ende costume en wilt niet, dat een kint de moeder dode, diene met so groter pinen ghebaerde, ende diene dede voeden met so groter pinen ende sorghen. Nero seide: “So doet mi dan kint draghen, ende daer na ghebaren, dat ict weten mach hoe grote pine mijn moeder leet.”     Oec hadde hi desen wille van kint te draghenne begrepen, omdat hi een wijf, die in arbeide lach, hoorde roepen daer hi dore de stat voer. De meesters seiden hem: “Het es onmogheleec dat jeghen nature es. Noch men mach niet weten dat jeghen redenne es.” Daeromme seide hi hen: “En doedi mi niet swaer werden van kinde ende ghebaren so sal ic u allen quader doot doen sterven.”     Doe maecten si hem een pusoen ende gaven hem al heimeleec enen vorsch drincken, ende dien daden si met haerre meesterien wassen in sinen lichame. Ende stappans so swal sijn lichame, omdat hi niet ghedoghen en mochte, dat der naturen contrarie was, also dat Nero waende dat hi swaer hadde gheweest van kinde. Ende si daden houden den dach nadat si wisten, dat de vorsch volwassen soude, ende si seiden dat hi om de dracht dit ende dat soude moeten houden.Ten lesten so wert hi alte sere ghepijnt, ende hi seide den meesters: “Verhaest den tijt der dracht, want om de pine van ghebaerne can ic cume herademen.” Doe gaven si hem pusoen, ende dadenne keeren, ende hi keerde enen eyseleken vorsch vreselec tansiene, met vulheiden ende met bloede besmet. Ende doe hi sine dracht sach, so vereysde hi hem, ende hem verwonderde dat si so leelec was. Ende si seiden hem, dat hi so leleken dracht ghebaert hadde, omdat hi niet ontbeiden en wilde den tijt der dracht. Ende hi seide: “Was ic alsodaen, doe ic ute mijnre moeder buc quam?” Ende si seiden: “Ja ghi!” Daeromme beval hi dat men sine dracht voeden soude, ende dat mense sluten soude in een steenen boghe ende daer houden. Dit leest men in coroniken.     ¶ Daer na hadde Nero wonder hoedaen oft hoe groot de brant van Troyen was ende hi dede .vij. daghe ende .vij. nachte Rome ontsteken, ende hi laegt ende saecht van enen hoghen torre ende hi wert verblijdt inde scoonheit vanden viere, ende lach ende sanc spotteleken sanc in scoone abijt.     Also men in coroniken leest so vesschede Nero met guldenen netten ende hi was altoos veronledecht met sanghe, sodat hi boven alle chitoelres ende organiste ghinc in conste. Hi nam enen man te wive, ende hi wert van enen man ontfaen als over een wijf, also Orosius seit.     Maer doe die van Rome sijn verwoetheit ende sijn sotheit niet en mochten langhere ghedoghen, so liepen si met gheruchte op hem ende jaghedenne uter stat. Ende doe hi sach dat hi niet en soude moghen ontgaen, so scerpte hi enen stake, bitende metten tanden, ende hi doerstac hem selven daer mede, ende aldus indde hi sijn leven. Nochtan leest men elre datten de wolve aten.Ende doe die van Rome weder ghekeert waren, so vonden si den vorsch gheborghen in de bowe, ende si worpenne buten der stat ende verborne. Ende hier bi ontfinc die side vander stat, daer de vorsch gheborghen was, den name Lateranen, also eneghe segghen: a rana latente.

Date: Wed, 17 Mar 1999 13:59:04 +0100

From: Willem Kuiper <Willem.Kuiper@Hum.UvA.NL>

Subject: Col: 9903.23: Column Willem Kuiper, no. 43:

Een zwangere man